Có khoảng 100 dự án đang bị "đóng băng" tiến độ vì rơi vào vòng lẩn quẩn rà soát, kiểm tra pháp lý kéo dài khiến không thể triển khai. Hiệp hội đánh giá có 5 tác động tiêu cực từ việc này.

Thứ nhất: Số dự án giảm dẫn đến lượng nhà ở đưa ra thị trường cũng ít hơn. Nguồn cung hàng hóa sụt giảm kéo theo việc tăng giá bất động sản.

Thứ hai: Cả trăm dự án bị tê liệt làm giảm cơ hội tạo lập nhà ở của số đông người có thu nhập thấp và trung bình, tác động đến việc đảm bảo an sinh xã hội về nhà ở.

Thứ ba: Nguồn thu ngân sách nhà nước từ bất động sản lao dốc. Thu ngân sách TP HCM đối với tiền sử dụng đất năm 2018 giảm 22,5%. Hai tháng đầu năm, ngân sách giảm đến 76% so với cùng kỳ năm trước. Tổng nợ thuế trong 2 tháng đầu năm trên địa bàn TP HCM lên đến 10.110 tỷ đồng, tăng 13,5% so với cuối năm 2018, trong đó, các khoản nợ liên quan tới đất là 1.370 tỷ đồng, chiếm 14%, và đã có đến 76 doanh nghiệp xây dựng bất động sản nợ thuế tổng số tiền sử dụng đất gần 800 tỷ đồng.

Nhiều dự án nhà ở tại TP HCM đang bị ngâm hồ sơ vì vướng quy trình rà soát, kiểm tra pháp lý kéo dài. Ảnh: Quỳnh Trần

Thứ tư: Môi trường kinh doanh của TP HCM bị suy giảm tính minh bạch, khó đoán định và có thể làm tăng tính rủi ro cho doanh nghiệp do đã có nhiều dự án bị xem xét xử lý lại (hồi tố). Hiện nay, để giảm rủi ro pháp lý, rất nhiều doanh nghiệp bất động sản đã tiến đến việc phát triển các dự án nằm ngoài địa phận TP HCM nhằm nhanh chóng có nguồn thu để duy trì hệ thống.

Thứ năm: Theo đánh giá của HoREA, quá trình rà soát, thanh tra càng kéo dài thì càng bất lợi cho doanh nghiệp vì chi phí vốn, lãi vay ngân hàng tăng và mất cơ hội kinh doanh. Doanh nghiệp bị tăng chi phí, mất cơ hội, khó khăn chồng chất, thậm chí có nguy cơ bị phá sản. Không chỉ doanh nghiệp địa ốc bị ảnh hưởng mà các công ty xây dựng cũng chịu vạ lây. Số lượng hợp đồng nhận thầu xây lắp của các doanh nghiệp xây dựng cũng bị sụt giảm mạnh do các chủ đầu tư thiếu nguồn dự án mới.

Nguyên nhân khách quan của việc 100 dự án nhà ở rơi vào tình trạng tê liệt theo HoREA là hệ thống pháp luật vẫn còn chưa đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ. Thủ tục hành chính rườm rà, phức tạp, chồng chéo, dẫn đến cơ chế "xin cho", tiêu cực.

Nguyên nhân chủ quan là công tác thực thi pháp luật còn rất nhiều hạn chế, kém hiệu quả. Bên cạnh đó, nguyên nhân còn nằm ở việc một số cán bộ, công chức nhà nước có thẩm quyền giải quyết các thủ tục hành chính liên quan đến bất động sản, có biểu hiện đùn đẩy, né tránh, chuyển hồ sơ lòng vòng, không dám nêu chính kiến giải quyết, vừa nhũng nhiễu, "hành" doanh nghiệp.

HoREA kiến nghị UBND TP HCM và Thanh tra Chính phủ xem xét, giải quyết hợp tình, hợp lý đối với hơn 100 dự án đang bị "đóng băng" chờ rà soát, thanh tra, nhưng phải đảm bảo nguyên tắc không làm thất thoát tài sản công.

Hiệp hội đề xuất phân loại hơn 100 dự án đang bị rà soát, thanh tra thành 3 nhóm cụ thể để có phương án xử lý từng tình huống. Nhóm 1 gồm các dự án về cơ bản thực hiện đúng theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền thì giải tỏa ngay để doanh nghiệp tiếp tục triển khai thực hiện. Nhóm 2 là có sai phạm về quy trình, thủ tục, nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước ở mức độ không lớn, thì yêu cầu doanh nghiệp hoàn thành các thủ tục đầu tư và thực hiện nghĩa vụ tài chính bổ sung đối với Nhà nước, không để thất thoát tài sản công. Nhóm 3 gồm các dự án có dấu hiệu vi phạm pháp luật nghiêm trọng thì tách riêng để xử lý theo quy định pháp luật.